Podpisanie listu intencyjnego inicjującego Program „Partnerstwo dla Transplantacji” w województwie lubuskim

W dniu 10 czerwca 2010 roku w Zielonej Górze władze województwa lubuskiego, środowisko medyczne, pacjenci oraz przedstawiciele Kościoła podpisali list intencyjny inicjujący Program „Partnerstwo dla Transplantacji” w regionie. Tym samym sygnatariusze listu zobowiązali się do podjęcia działań zmierzających do poprawy trudnej sytuacji polskiej transplantologii.  

Województwo lubuskie jest czwartym województwem, które zainicjowało działania podpisaniem listu intencyjnego.

Wśród sygnatariuszy listu znaleźli się:

• Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego
• Lubuski Urząd Wojewódzki
• Konwent Starostów Województwa Lubuskiego
• Diecezja Zielonogórsko-Gorzowska
• Lubuski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia
• Okręgowa Izba Lekarska w Zielonej Górze
• Okręgowa Izba Lekarska w Gorzowie Wielkopolskim
• Szpital Wojewódzki SP ZOZ w Zielonej Górze
• SP Szpital Wojewódzki w Gorzowie Wielkopolskim
• Uniwersytet Zielonogórski
• Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji „Poltransplant”
• Polska Unii Medycyny Transplantacyjnej
• Stowarzyszenie „Życie po przeszczepie”.

Spotkania z alumnami w Krakowie

Dr Piotr Przybyłowski, konsultant ds. transplantologii klinicznej w województwie małopolskim spotkał się z alumnami Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej w Krakowie w dniu 1 czerwca br. Spotkanie zostało poświęcone procesowi transplantacji narządów. Dr Przybyłowski omówił aspekty medyczne związane z pobieraniem i przeszczepianiem organów, a także obowiązujące w Polsce przepisy prawne. Podczas spotkania rozmawiano także o problemach etycznych związanych z transplantacjami, a także o roli Kościoła w budowaniu świadomości społeczeństwa na temat procesu transplantacyjnego.
 

Spotkania z dyrektorami szpitali na Podkarpaciu

 Spotkanie z dyrektorami podkarpackich szpitali odbyło się w dniu 18 maja br. w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Podkarpackiego. Profesor Wojciech Rowiński, konsultant krajowy ds. transplantologii klinicznej i wiceprezes Polskiej Unii Medycyny Transplantacyjnej przekonywał i zachęcał uczestników do powoływania koordynatorów transplantacyjnych w podległych im placówkach, a także zaprosił środowisko lekarskie do włączenia się w działania służące zwiększeniu liczby przeszczepów w regionie. W spotkaniu wzięli udział także przedstawiciele organów założycielskich.

Do rozmów zostały zaproszone szpitale, w których są zatrudnieni absolwenci Podyplomowych Studiów Koordynatorów Transplantacyjnych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Spotkanie ze starostami województwa warmińsko-mazurskiego

Prof. Wojciech Rowiński, konsultant krajowy ds. transplantologii klinicznej wziął udział w posiedzeniu Konwentu Powiatów Województwa Warmińsko-Mazurskiego w dniu 12 maja 2010 roku w Olsztynie. W spotkaniu uczestniczyli także Pani marszałek Jolanta Szulc, Pan wojewoda Jan Maścianica oraz Pan Andrzej Zakrzewski, dyrektor Wojewódzkiego Oddziału  NFZ. Podczas spotkania zostały omówione możliwości usprawnienia i rozwoju transplantologii w regionie, a także korzyści wynikające z utworzenia stanowisk koordynatorów transplantacyjnych i zatrudnienia absolwentów Podyplomowych Studiów Przeszczepiania Narządów WUM w lokalnych szpitalach.

W województwie warmińsko-mazurskim w ubiegłym roku wskaźnik zmarłych dawców na 1 mln mieszkańców przekroczył średnią dla Polski i wyniósł 14,3 dawcy. Poważnym problemem w regionie jest jednak bardzo niska liczba dawców żywych – w ubiegłym roku w całym województwie pobrano zaledwie jedną wątrobę do przeszczepu. Tym samym, wskaźnik żywych dawców dla regionu wyniósł zaledwie 0,7 dawcy, podczas gdy w Holandii przekroczył 25, a w Anglii 15 dawców na 1 mln mieszkańców.

Podpisanie listu intencyjnego dotyczącego „Partnerstwa dla Transplantacji” w województwie podkarpackim

W dniu 26 kwietnia 2010 roku, podczas sympozjum poświęconego problematyce przeszczepiania narządów pt. „Przeszczep to drugie życie” w Rzeszowie, władze województwa podkarpackiego oraz przedstawiciele środowiska medycznego podpisali drugi w Polsce list intencyjny, którego celem jest zainicjowanie działań zmierzających do poprawy trudnej sytuacji transplantologii w regionie.

Wśród sygnatariuszy listu znaleźli się Podkarpacki Urząd Wojewódzki, Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego, Urząd Miasta Rzeszowa, Podkarpacki Oddział Wojewódzki NFZ, Podkarpackie Kuratorium Oświaty, Okręgowe Izby Lekarskie w Rzeszowie i Krakowie, a także Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej, Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do spraw Transplantacji „Poltransplant” oraz Biuro Posła do Parlamentu Europejskiego Elżbiety Łukacijewskiej.

Spotkanie ze starostami województwa podkarpackiego

Prof. Wojciech Rowiński, konsultant krajowy ds. transplantologii klinicznej oraz dr Jarosław Czerwiński z Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji „Poltransplant” wzięli udział w posiedzeniu Konwentu Powiatów Województwa Podkarpackiego w dniu

12 kwietnia 2010 roku w Łańcucie, podczas którego omówili cele i założenia Programu „Partnerstwo dla Transplantologii”, a także zachęcali starostów do tworzenia samodzielnych stanowisk koordynatorów transplantacyjnych oraz do powoływania komisji mogących orzekać o śmierci mózgu człowieka w podległych im szpitalach.

W województwie podkarpackim w 2009 roku pobrano narządy zaledwie od czterech zmarłych dawców, co stanowi 1,9 dawcy w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców. W tym samym czasie średnia w Polsce wyniosła 11, a w Europie ponad 16 zmarłych dawców na 1 mln mieszkańców. W Hiszpanii, w której funkcjonuje najsprawniejszy system pobierania narządów wskaźnik ten przekroczył 35.

Spotkania z dyrektorami szpitali w Małopolsce

Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej zorganizowała spotkania z dyrektorami szpitali w Małopolsce, w których są zatrudnieni absolwenci Podyplomowego Studium Koordynatorów Przeszczepiania Narządów WUM. W spotkaniach uczestniczyli także przedstawiciele władz samorządowych, reprezentujący organy założycielskie placówek.

Celem przeprowadzonych rozmów było przekonanie osób zarządzających szpitalami do utworzenia samodzielnych stanowisk koordynatorów transplantacyjnych, a także zaktywizowanie środowiska lekarskiego do włączenia się w działania służące zwiększeniu liczby przeszczepów w regionie.
Podczas spotkań została omówiona ponadto bieżąca sytuacja transplantologii w województwie małopolskim oraz Program „Partnerstwo dla Transplantacji”. Moderatorem spotkań był dr Piotr Przybyłowski, konsultant ds. transplantologii klinicznej w województwie.

O transplantacji narządów

Transplantacja narządów jest metodą leczenia ratującą życie i zdrowie pacjentów. Stosuje się ją w przypadku schyłkowej niewydolności organów, takich jak nerki, serce, wątroba, płuca, trzustka, jelita. Leczenie to umożliwia powrót do zdrowia około 1-1,5 tysiącom osób w skali roku.

Poważne i nieodwracalne uszkodzenia narządów mogą występować od urodzenia, np. w wyniku wad genetycznych, a także na skutek silnego urazu czy wyniszczającej choroby. W wielu przypadkach jedyną skuteczną formą terapii jest przeszczep określonego narządu. O jego potrzebie decyduje lekarz, który zgłasza pacjenta do wyspecjalizowanego ośrodka transplantacyjnego, w którym chory jest poddawany specjalnym badaniom kwalifikującym, a następnie zgłaszany do Krajowej Listy Osób Oczekujących na Przeszczepienie.

Możliwość przeszczepienia organów jest warunkowana wieloma czynnikami. Do najważniejszych z nich należą niewykluczające się wzajemnie grupy krwi dawcy i biorcy, a także stopień zgodności pomiędzy antygenami zgodności tkankowej (HLA, z ang. Human Leukocytes Antigens), które mogą wpływać na proces odrzucenia przeszczepu. Antygeny te znajdują się w białych ciałkach krwi i są różne dla każdego człowieka, z wyjątkiem bliźniaków jednojajowych. Do innych ograniczeń należą m.in. ogólny stan zdrowia chorego czy też rozmiary ciała dawcy i biorcy.

Wykorzystywane w transplantologii narządy pochodzą głównie od dawców zmarłych. Jedynie nerki i fragmenty wątrób mogą być pobierane od dawców żywych, lecz odsetek tego rodzaju pobrań jest stosunkowo niewielki. Szacuje się, że na świecie co czternaście minut kolejna osoba jest kwalifikowana do zabiegu, a codziennie piętnaście osób umiera nie mogąc się doczekać przeszczepu.

Organy pobierane od dawców zmarłych odgrywają kluczową rolę w ratowaniu ludzkiego życia. Rozpoznanie potencjalnego dawcy wiąże się z przeprowadzeniem szeregu specjalistycznych testów, pozwalających na stwierdzenie śmierci mózgowej, czyli stanu, w którym w mózgu nie występują już żadne funkcje życiowe. Śmierć mózgowa jest nieodwracalna, a osoba w takim stanie jest uznana za zmarłą, mimo że jej ciało może funkcjonować z pomocą aparatury medycznej. Do śmierci mózgu dochodzi najczęściej wskutek jego rozległych uszkodzeń (głównie pnia mózgu) i zatrzymania dopływu krwi dłuższym niż kilka minut. Po rozpoznaniu śmierci mózgowej, co następuje najczęściej, gdy brak dopływu krwi do mózgu przekracza 10-12 godzin, i przy braku przeciwwskazań zdrowotnych, lekarze kwalifikują zmarłego do operacji pobrania organów. Szacuje się, że narządy jednego dawcy mogą uratować lub przedłużyć życie siedmiu osobom.

Należy podkreślić, że w Polsce obowiązuje zasada domniemanej zgody na pobranie,co reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2006 roku. Oznacza to, że można pobrać organy od zmarłej osoby, jeśli nie wyraziła ona sprzeciwu (osobiście lub listownie) w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów. W praktyce decyzja ta jest zawsze konsultowana z rodziną.

Działania priorytetowe

• Przekonanie dyrekcji i organów założycielskich szpitali do tworzenia stanowisk koordynatorów transplantacyjnych w szpitalach (5-7 koordynatorów w szpitalach w województwie)
• Organizacja warsztatów edukacyjno-psychologicznych dla lekarzy, poświęconych śmierci mózgu i rozmowie z rodziną zmarłego
• Zaangażowanie szerokiego środowiska lekarskiego do współpracy
• Współpraca z władzami samorządowymi i rządowymi w poszczególnych województwach
• Program edukacyjny dla młodzieży i nauczycieli
• Promocja dawstwa narządów przez Kościół katolicki
• Kampania społeczna podnosząca świadomość Polaków na temat transplantacji narządów

Program rozwoju przeszczepiania narządów

Liczba wykonywanych przeszczepień narządów w Polsce jest wciąż bardzo niska. Analizy dotyczące przeszczepiania narządów w Europie i na świecie przygotowywane dla Rady Europy i Komisji Europejskiej oraz WHO przez Narodową Organizację Przeszczepiania w Hiszpanii potwierdzają, że liczba pobieranych i przeszczepianych narządów w Polsce jest znacznie niższa niż w większości krajów europejskich. Z inicjatywy Polskiej Unii Medycyny Transplantacyjnej w 2009 roku powstał program Partnerstwo dla Transplantacji, nad którym w 2010 roku patronat objęła Pani Minister Zdrowia, Dr Ewa Kopacz.

Zasadniczym celem programu Partnerstwo dla Transplantacji jest:

1. Zwiększenie aktywności w zakresie pobierania narządów od zmarłych poprzez utworzenie stanowisk koordynatorów transplantacyjnych w szpitalach (wymaga to akceptacji dyrekcji i organów założycielskich szpitali)

2. Rozwój programu przeszczepiania nerek od dawców żywych.

Partnerstwo dla Transplantacji jest ogólnopolskim projektem, realizowanym w poszczególnych województwach. Poza szeroko rozumianym społeczeństwem, kluczowymi grupami w jego realizacji są: środowisko medyczne (lekarze, pielęgniarki, dyrektorzy szpitali, okręgowe izby lekarskie), przedstawiciele administracji państwowej i samorządowej, w tym m.in.: wojewodowie i marszałkowie województw, prezydenci miast wojewódzkich, dyrektorzy wojewódzkich oddziałów NFZ, rektorzy miejscowych uczelni medycznych, przewodniczący konwentów powiatów oraz dyrektorzy największych szpitali. Bardzo ważne jest też zaangażowanie nauczycieli, młodzieży szkolnej oraz Kościoła. Partnerami Programu są także Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej, Centrum Koordynacyjno – Organizacyjne ds. Transplantacji „Poltransplant” oraz konsultanci wojewódzcy ds. anestezjologii i intensywnej terapii, nefrologii i dializoterapii, neurochirurgii i neurologii.

Oficjalne wdrażanie programu Partnerstwo dla Transplantacji rozpoczyna się poprzez podpisanie Listu Intencyjnego w danym województwie.

Obecnie projekt jest realizowany w województwach: małopolskim, podkarpackim, warmińsko-mazurskim, mazowieckim, lubuskim, zachodniopomorskim, wielkopolskim, kujawsko-pomorskim, dolnośląskim, opolskim i lubelskim, a docelowo ma objąć cały kraj.

Podstawą powodzenia programu jest współpraca całego społeczeństwa!