W interesie społecznym konieczna jest pełna przejrzystość wszystkich procedur transplantacyjnych

GAZETA PRAWNA (DODATEK) (2008-12-16 Autor: WOJCIECH ROWIŃSKI)

W interesie społecznym konieczna jest pełna przejrzystość wszystkich procedur transplantacyjnych

Przeszczepianie narządów w Polsce ma długą historię. Pierwszy przeszczep nerki od zmarłego wykonał prof. Jan Nielubowicz w styczniu 1966 r. Choć rozwój programu następował powoli, kolejno przeszczepianie nerek zaczęto wykonywać w innych ośrodkach akademickich. Impulsem do zwiększenia aktywności było udane przeszczepienie serca przez prof. Zbigniewa Religę w 1985 roku.

Jest paradoksem, że podczas gdy większość ludzi akceptuje w razie konieczności (choroby) przyjęcie przeszczepu, to znacznie mniej osób świadomie wyraża zgodę na wykorzystanie swoich narządów (lub narządów swoich bliskich) po śmierci. Paradoksem jest również rozbieżność między deklarowaną akceptacją metody leczenia a zachowaniem (zrozumiałym psychologicznie) w momencie utraty osoby bliskiej. Wreszcie paradoksem jest to, że do przeszczepienia potrzebny jest żywy narząd, pobrany od osoby zmarłej.

Niewiedza budzi lęk

Do aspektów przeszczepiania narządów szczególnie czułych w odbiorze społecznym należą: rozpoznawanie zgonu w oparciu o kryteria śmierci mózgu, problem wyrażenia zgody (lub sprzeciwu) na pobranie narządów osoby zmarłej, zasady wyboru biorcy danego narządu i wreszcie, obawa przed komercjalizacją (podejrzenie handlu narządami i korzyści majątkowych). Z tych powodów liczba narządów pobieranych od zmarłych w celu ich przeszczepienia jest w Polsce daleka od potrzeb, a lista oczekujących coraz dłuższa.

Z tych samych powodów każde doniesienie medialne - oparte na publicznych wypowiedziach lub zasłyszanych, często niesprawdzonych informacjach - wywiera głęboko negatywny wpływ na społeczny odbiór tej metody leczenia. Dlatego właśnie liczba pobranych od zmarłych i przeszczepionych narządów w 2007 roku zmniejszyła się o 45 proc. Na szczęście w ostatnich dwóch miesiącach roku, dzięki wysiłkom całego środowiska, sytuacja zaczęła ulegać poprawie.

W interesie społecznym konieczna jest pełna przejrzystość wszystkich procedur transplantacyjnych: zasad rozpoznawania zgonu człowieka, sposobu doboru narządu do odpowiedniego biorcy, zachowanie procedur zapewniających pełne bezpieczeństwo i dobre bezpośrednie i odległe wyniki przeszczepienia. Wszystkie te zasady dokładnie określa Nowa Ustawa Transplantacyjna (2006), zgodna z Dyrektywą Unii Europejskiej dotyczącą przeszczepiania tkanek i komórek (2004).

Czytaj więcej: W interesie społecznym konieczna jest pełna przejrzystość wszystkich procedur transplantacyjnych

Ambasador Transplantacji w Warszawie

AMBASADOR TRANSPLANTACJI w WARSZAWIE
	Dr Kenneth P. MORITSUGU b. Doradca Prezydenta USA ds. Zdrowia

 7 października br. odbędzie się w Warszawie w Hotelu Marriott konferencja prasowa z udziałem Honorowego Ambasadora Dawstwa i Transplantacji – Dr Kenneth’a Moritsugu.

Czytaj więcej: Ambasador Transplantacji w Warszawie

Zmarł profesor Tadeusz Orłowski

7.8.Warszawa (PAP) - Pogrzeb prof. Tadeusza Orłowskiego, pioniera polskiej transplantologii, taternika i alpinisty, odbędzie się w piątek 8 sierpnia na warszawskich Powązkach

Wybitny uczony zmarł w środę 30 lipca w wieku 90 lat

Jako człowieka "o wielkim sercu i osobowości, wybitnego naukowca, znakomitego lekarza i specjalistę w zakresie chorób wewnętrznych, sztucznych narządów wewnętrznych i transplantologii" pożegnała go społeczność Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (WUM), z rektorem i senatem uczelni, na stronie internetowej WUM.
Prof. Tadeusz Orłowski urodził się 13 września 1917 w Kazaniu nad Wołgą jako syn Witolda Orłowskiego, uważanego za ojca polskiej interny. Rodzina Orłowskich miała silne tradycje lekarskie. Dyplom lekarza uzyskał na tajnym Uniwersytecie Warszawskim w 1943 r., na którym był później wykładowcą i gdzie w 1949 r. uzyskał tytuł doktora. W czasie Powstania Warszawskiego pracował jako lekarz w warszawskich szpitalach. Należał do AK. Prof. Orłowski był wybitnym specjalistą w zakresie medycyny wewnętrznej, nefrologii oraz transplantologii. Wiedzę zdobywał i pogłębiał w najlepszych ośrodkach zagranicznych, m.in. w szpitalach uniwersyteckich w Lund, Saint Louis, Londynie i Pizie. Stworzył polską szkołę dializoterapii. Już w latach 50 podejmował pionierskie próby leczenia mocznicy dializami otrzewnowymi, w roku 1959 uruchomił w Warszawie ośrodek dializacyjny, tzw. sztuczną nerkę. Dzięki pracy profesora i jego zespołu udało się wyprodukować i opatentować polską sztuczną nerkę arkuszową i dializatory zwojowe. Prof. Orłowski jest też uważany za pioniera polskiej transplantologii. W 1966 r. wraz z prof. Janem Nielubowiczem dokonał pierwszego udanego przeszczepu nerki ze zwłok. Opracował program transplantacji nerek oraz metodę otrzymywania globuliny, stosowanej w zwalczaniu odrzucenia przeszczepu. W 1975 r. z jego inicjatywy powstał Instytut Transplantologii Akademii Medycznej w Warszawie. W latach 80. był to trzeci ośrodek na świecie pod względem liczby przeszczepianych nerek. Badacz jest autorem i współautorem ponad 300 publikacji naukowych, głównie z dziedziny nefrologii i transplantologii, wielu monografii dla studentów i lekarzy. Był członkiem honorowym wielu krajowych i zagranicznych towarzystw naukowych, laureatem ważnych nagród naukowych, posiadaczem wysokich odznaczeń państwowych. Otrzymał tytuł doktora honoris causa wielu uczelni. Od 1971 roku był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W środowisku lekarskim budził też szacunek swoim bezgranicznym i bezinteresownym oddaniem pacjentom. 

Czytaj więcej: Zmarł profesor Tadeusz Orłowski

Koordynator Transplantacyjny

Koordynator transplantacyjny to osoba niezbędna w procesie pozyskiwania i przeszczepiania narządów.

Przeważnie funkcję koordynatora transplantacyjnego pełni osoba z wykształceniem medycznym (lekarz, pielęgniarka), która organizuje, nadzoruje, koordynuje i dokumentuje całość złożonej, wielodyscyplinarnej i rozciągniętej w czasie pracy zespołów transplantacyjnych w zakresie identyfikacji i kwalifikacji dawcy narządów, opieki nad dawcą, pobrania wielonarządowego, alokacji, dystrybucji i przeszczepienia narządów oraz wczesnej i późnej opieki nad biorcą przeszczepu. Z reguły część tych zadań koordynator wykonuje osobiście. Ponadto koordynator odpowiada za kształtowanie wizerunku transplantologii klinicznej w społeczeństwie w ogóle i w społeczności medycznej; naucza, prowadzi kampanie promocyjne oraz niezbędną sprawozdawczość i statystykę w tym zakresie.

W krajach, gdzie sieć koordynatorów transplantacyjnych jest należycie rozbudowana (Hiszpania, Holandia, Stany Zjednoczone) liczba identyfikowanych dawców, pobieranych i wykorzystanych do przeszczepienia narządów jest wysoka. W Polsce koordynatorów jest zbyt mało (zaledwie kilkunastu), z reguły zatrudnieni są oni przy ośrodkach transplantacyjnych jako tzw. koordynatorzy regionalni.

Szczególna rola przypada koordynatorom lokalnym, działającym w szpitalach, gdzie istnieje możliwość identyfikacji i kwalifikacji potencjalnych, zmarłych dawców, a więc możliwość pobrania narządów do przeszczepienia. Takich koordynatorów w Polsce jest zaledwie kilku, takich szpitali natomiast ponad 350, z czego w zaledwie 120 pobierane są narządy. Około 50% wszystkich przeszczepianych w Polsce narządów pobieranych jest w zaledwie 10 szpitalach, gdzie zatrudnieni są lokalni koordynatorzy transplantacyjni.

Czytaj więcej: Koordynator Transplantacyjny

Uchwała Sejmu RP w sprawie akceptacji transplantacji jako metody leczenia

  W marcu 2008 r. Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej wystąpiła do Pana Marszałka Sejmu RP Bronisława Komorowskiego z prośbą o rozważenie możliwości podjęcia przez Sejm RP Uchwały dotyczącej promocji przeszczepiania narządów, komórek, tkanek i szpiku.
 W dniu 10 czerwca 2008 r. Prezydium Sejmu przyjęło przedstawicieli środowiska transplantacyjnego i stowarzyszeń pacjentów po przeszczepieniu narządu w celu powiadomienia o zaakceptowaniu przez Prezydium Sejmu i Konwent Seniorów projektu Uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie akceptacji transplantacji jako metody leczenia. W spotkaniu tym udział wzięli: Marszałek Sejmu Bronisław Komorowski, Wicemarszałkowie: prof. Stefan Niesiołowski, Jerzy Szmajdziński, Krzysztof Putra i Jarosław Kalinowski oraz prof. Wojciech Rowiński, prof. Piotr Kaliciński, prof. Janusz Wałaszewski, prof. Magdalena Durlik, prof. Marek Krawczyk, prof. Wiesław Jędrzejczak, , prof. Marian Zembala, prof. Andrzej Więcek, prof. Krzysztof Zieniewicz, dr Piotr Przybyłowski i Pan Tadeusz Mika. Uchwała ta została przyjęta przez aklamację w dn. 13 czerwca 2008 r. a jej treść przedstawia się następująco:

Uchwała

Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 czerwca 2008 roku

w sprawie

akceptacji transplantacji jako metody leczenia

Biorąc pod uwagę, że przeszczepianie narządów wykonywane jest w Polsce od ponad 40 lat a polscy transplantolodzy należą do światowej czołówki w tej dziedzinie medycyny i że jest to potrzebna, skuteczna i bezpieczna metoda leczenia stanowiąca dla wielu pacjentów jedyną szansę przedłużenia życia, Sejm zwraca się do społeczeństwa o powszechną akceptację tej metody leczenia. Jednocześnie apelujemy do władz rządowych i samorządowych wszystkich szczebli o wsparcie moralne i pomoc materialną we wszelkich akcjach o charakterze edukacyjnym w zakresie przeszczepiania narządów, komórek, tkanek i szpiku.

Czytaj więcej: Uchwała Sejmu RP w sprawie akceptacji transplantacji jako metody leczenia

Apel do Społeczeństwa, Parlamentu i Rządu RP

Minęły 42 lata od pierwszego udanego przeszczepienia nerki w Polsce. Od tego czasu uratowano życie kilkunastu tysiącom pacjentów z niewydolnością nerek, wątroby, serca czy płuc, wyleczono kilka tysięcy osób chorych na białaczkę. Wykonano ponad 150 tysięcy przeszczepów tkankowych (kości, skóry, rogówki, zastawek serca) u chorych, którzy po takim zabiegu powrócili do normalnego życia zawodowego. W ciągu ostatnich 15 lat osiągnęliśmy w Polsce w tej dziedzinie prawdziwy sukces. Zwiększyła się zdecydowanie dostępność tej metody leczenia, a jej wyniki osiągnęły poziom nieodbiegający od standardów światowych.

Sukcesy przeszczepiania tkanek i narządów spowodowały, że liczba chorych oczekujących na takie leczenie rośnie bardzo szybko, a możliwości zaspokojenia tych potrzeb są niezwykle ograniczone. Niedobór narządów jest zjawiskiem ogólnoświatowym, jednak w Polsce problem ten nasilił się w ostatnim roku, w którym wykonano o 45 proc. mniej przeszczepień narządów niż w latach ubiegłych.

Przeszczepianie narządów to nowoczesna, stosunkowo droga technologia. Tkanek, komórek ani narządów nie można dotąd wyhodować ani kupić. Muszą one pochodzić z organizmu innej osoby - dawcy żywego lub zmarłego. Przeszczepianie szpiku i narządów jest jedyną specjalnością, w której największe nawet nakłady ze strony płatnika nic nie dadzą bez współdziałania społeczeństwa, bez narządu pochodzącego od osoby zmarłej. Dlatego uważamy, że narządy pobrane od zmarłych to bezcenny wkład społeczeństwa we własny system ochrony zdrowia. Zatem przeszczepianie narządów i szpiku musi znaleźć się w gwarantowanym koszyku świadczeń.

Nakłady na rozwój medycyny transplantacyjnej w pełni zwracają się społeczeństwu. Zdajemy sobie sprawę, że potrzeby finansowe w zakresie systemu ochrony zdrowia są ogromne i dotyczą wszystkich jej sfer. Niemniej warto pamiętać, że dzięki osiągnięciom transplantologii doszło na przestrzeni lat do znacznego postępu w innych działach medycyny. Inwestowanie w postęp transplantologii prowadzi m.in. do lepszego rozumienia mechanizmów powstawania różnych chorób, leczenia zakażeń, zaburzeń odporności. Przykładów takich jest znacznie więcej.

Zwracamy się do Rządu RP oraz Szanownych Senatorów i Posłów RP o wsparcie naszych starań o zapewnienie właściwego finansowania przeszczepiania narządów i szpiku i o zapewnienie rozwoju tej specjalności przez przyjęcie Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej. Medycyna transplantacyjna na świecie rozwija się. Wykonuje się przeszczepianie jelita, kończyn, wprowadza się przeszczepy komórek (które w niektórych przypadkach będą mogły zastąpić przeszczepienie całego narządu). Przyjęcie tego programu zapewni wprowadzenie nowych sposobów leczenia i będzie w interesie całego społeczeństwa.

Zwracamy się również do wszystkich Koleżanek i Kolegów Lekarzy. Niezależnie od aktualnych problemów w systemie ochrony zdrowia w Polsce starajmy się pamiętać, że identyfikacja możliwości pobrania narządów od osób zmarłych jest naszym zawodowym i moralnym obowiązkiem. Postępowanie lekarskie zgodne z zasadami sztuki i zgodne z prawem nie może i na pewno nie narazi nikogo na odpowiedzialność karną czy cywilną.

Zwracamy się do całego społeczeństwa o akceptację pobierania narządów od zmarłych. Apelują o to również Komisja Europejska oraz Światowa Organizacja Zdrowia. Przeszczepianie narządów łączy tragedię śmierci z radością życia. Akceptacja pobrania narządów od osoby nam bliskiej, która zmarła, pozwala na uratowanie życia kilku innym osobom.

Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej, Krajowa Rada Transplantacyjna, Polskie Towarzystwo Transplantacyjne, Polskie Towarzystwo Nefrologiczne, Naczelna Izba Lekarska, Fundacja Zjednoczeni dla Transplantacji, Stowarzyszenie Życie po Przeszczepie, Europejska Fundacja Honorowego Dawcy Krwi- kampania Krewniacy,

Stanowisko Naczelnej Rady Lekarskiej

Stanowisko Nr 19/07A/ Naczelnej Rady Lekarskiej

z dnia 26 października 2007 r. w sprawie zasad stwierdzania zgonu

Naczelna Rada Lekarska, po zapoznaniu się z Obwieszczeniem Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2007 r. w sprawie kryteriów i sposobu stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu, stoi na stanowisku, iż stwierdzenie zgonu w każdej sytuacji należy do kompetencji lekarza lub lekarza dentysty. W większości sytuacji nie nastręczających trudności diagnostycznych czynności tej dokonuje się jednoosobowo w oparciu o tradycyjne kryteria.

W sytuacjach szczególnych, zwłaszcza takich jak stwierdzenie zgonu w związku z pobieraniem narządów do przeszczepienia lub stwierdzanie zgonu osób hospitalizowanych w oddziałach intensywnej opieki medycznej (szczególnie gdy stosowana jest aparatura sztucznie podtrzymująca pracę układu krążeniowo-oddechowego), należy stosować kryteria i procedury przyjęte w obwieszczeniu Ministra Zdrowia. Stwierdzenie zgonu w trybie opisanym w obwieszczeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2007 r. jest równoważne ze stwierdzeniem zgonu w sposób tradycyjny i brak jakichkolwiek przesłanek merytorycznych, aby przyjęte w obwieszczeniu kryteria stosować jedynie w sytuacjach, gdy stwierdzenie zgonu następuje w związku z pobieraniem narządów do przeszczepienia.

Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej

W ciągu minionych lat przeszczepianie narządów i szpiku stało się uznanym sposobem leczenia chorych ze schyłkową niewydolnością własnych narządów. Transplantacja jest skuteczną i bezpieczną metodą leczenia, niejednokrotnie ratującą życie. Dzięki niej, chorzy po przeszczepieniu nerki, serca lub wątroby mogą wrócić do normalnego życia rodzinnego i zawodowego.

Wyniki przeszczepiania narządów i szpiku w Polsce są bardzo dobre i nie ustępują wynikom w najlepszych ośrodkach światowych. Mimo, że liczba wykonywanych zabiegów zwiększa się z roku na rok, jest zbyt mała w stosunku do potrzeb.

Medycyna transplantacyjna należy do bardzo nowoczesnych, ale zarazem drogich technologii medycznych. Wiadomo, że drogie technologie medyczne, zwłaszcza w takim kraju jak Polska, w którym nakłady na ochronę zdrowia są niedostateczne, nie mogą być w pełnym zakresie dostępne dla wszystkich potrzebujących. Z drugiej strony dawno udowodniono, że nakłady na medycynę transplantacyjną są opłacalne. Postępy transplantologii doprowadziły do rozwoju immunologii, lepszego zrozumienia procesów ontogenezy, udoskonalenia sposobów leczenia chorób zakaźnych oraz rozwoju szeregu innych specjalności klinicznych. Ostatnie pięćdziesięciolecie wykazało, jak wielki wpływ na postęp nauk medycznych, a zatem i podstawowej opieki zdrowotnej, wywarł rozwój transplantologii. Dotyczy to rozpoznawania i leczenia zakażeń oportunistycznych, zakażeń wirusowych, genetycznego uwarunkowania rozwoju chorób nowotworowych, zaburzeń autoimmunologicznych  i szeregu innych.

Zatem, nie będzie przesadą stwierdzenie, ze dzięki postępom medycyny transplantacyjnej doszło do poprawy podstawowej opieki zdrowotnej. Dlatego właśnie, w wielu krajach systemy ochrony zdrowia przywiązują duże znaczenie do rozwoju tej specjalności medycznej.

Rozwój medycyny transplantacyjnej powinien stanowić także jeden z priorytetów Rządu RP w zakresie polityki ochrony zdrowia, ponieważ transplantacja narządów i tkanek jest metodą pozwalającą na uratowanie życia lub znaczącą poprawę jakości życia 2-3 tysięcy ludzi w skali roku. Zwiększenie nakładów na przeszczepianie nerek pozwoli na znaczące oszczędności w skali kraju, zważywszy na fakt, iż zabieg przeszczepienia nerki jest dwukrotnie tańszy niż dializoterapia, a jakość życia po takim zabiegu jest nieporównywalnie większa. Dla chorych oczekujących przeszczepienia płuc, wątroby i serca nie ma innej alternatywy poza przeszczepieniem narządu.

List prof. W. Rowińskiego

Czytaj więcej: List prof. W. Rowińskiego